Ορέστης Τάτσης – Το θέατρο είναι «εφήμερη» τέχνη

Ο σκηνοθέτης Ορέστης Τάτσης μιλάει στον Ηπειρωτικό Αγώνα και στη Γεωργία Σκοπούλη, με αφορμή την πρεμιέρα του έργου «Το Τέλος της Μικρής μας Πόλης» του Δημήτρη Χατζή στο υπαίθριο θέατρο της ΕΗΜ, 19 Ιουλίου 2023.
Γεωργία Σκοπούλη14/07/2023 10:26
Σαν σε πίνακα ζωγραφικής, πινελιά-πινελιά ο Δηµήτρης Χατζής, ο σπουδαίος αυτός δηµιουργός, αποτυπώνει µια εποχή, µε τον κόσµο της που αλλάζει, έναν κόσµο που φεύγει και χάνεται…

Απλά και περιγραφικά φτιάχνει τα πορτραίτα των ανθρώπων και των τόπων τους, σαν και τα βιώµατά τους να είναι και δικά του…

Καταγράφει, στο διήγηµα «Ο Τάφος» τη ροή αλλά και την αλλαγή της κοινωνίας, χωρίς να παραλείπει τα αιώνια κουσούρια που ταλανίζουν τους ανθρώπους της πατρίδας µας, το µίσος για τον ξένο, το προσωπικό βόλεµα, το ρουσφέτι, τον εναγκαλισµό µε την εξουσία…

O σκηνοθέτης Ορέστης Τάτσης µε την εκλεκτή του οµάδα µπόλιασαν τον «Τάφο», διήγηµα από το βιβλίο του Δηµήτρη Χατζή Το Τέλος της Μικρής µας Πόλης, και το έκαναν καλλιτέχνηµα…

Και µε µεγάλη χαρά και προθυµία απάντησε στα ερωτήµατά µας.

Η… πρώτη µου σκηνοθετική απόπειρα όταν ήµουν έξι χρονών!
Μήπως ένα µικρό «πορτραίτο» για τον σκηνοθέτη Ορέστη Τάτση; Ποιος είναι;

Γεννήθηκα στα Γιάννενα όπου και έζησα µέχρι τα δέκα µου χρόνια. Μετά Αθήνα, Καστοριά, Αθήνα, Γιάννενα, όπου σπούδασα φιλοσοφία-ψυχολογία µε κατεύθυνση την παιδαγωγική. Στη συνέχεια, ενώ ήδη ξεκίνησα να εργάζοµαι ως βοηθός σκηνοθέτη στο Εθνικό, στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, στο Απλό Θέατρο, µε πρωτοξεκίνηµα στο Δηµοτικό Περιφερειακό Θέατρο Ιωαννίνων, ολοκλήρωσα τις µεταπτυχιακές µου σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήµιο, µε θέµα: Πολιτιστική Διαχείριση.

Πότε αποφασίσατε ότι θέλετε να ασχοληθείτε µε το θέατρο;

Από πάντα! Η πρώτη µου σκηνοθετική δουλειά, όσο και να ακούγεται αστείο, ήταν όταν ήµουν έξι χρονών στην αυλή του σπιτιού µου, σκηνοθέτησα µια συµµαθήτριά µου και το παίξαµε µαζί. Ήταν ένα έργο παρµένο από σχολικό εγχειρίδιο, µε θεατές όλα τα παιδιά του χωριού.

Σας επηρέασε το ότι ο πατέρας σας, ο ηθοποιός Γιάννης Τάτσης; Σας παρότρυνε;

Φυσικό ήταν. Στην ουσία µεγάλωσα µέσα στο θέατρο. Ήταν αναπόφευκτο! Όχι, εκείνος δεν ήθελε ν' ασχοληθώ µε το θέατρο, γνώριζε τις επαγγελµατικές δυσκολίες τού χώρου. Αλλά µετά ήταν περήφανος! Και η µητέρα µου επίσης δεν το επιθυµούσε. Αποδέχτηκε όµως την επιλογή µου και µε στήριξε.

Σκηνοθετείτε µόνο;

Διδάσκω και Ιστορία Τέχνης και Σκηνοθεσία σε σεµινάρια θεάτρου. Και ως καλλιτεχνικός διευθυντής της εταιρείας ΡΕΟΝ οργανώνω και εκτελώ παραγωγές θεάτρου, χορού, εκθέσεις ζωγραφικής, και καλλιτεχνικών εκπαιδευτικών σεµιναρίων. Συµµετέχουµε δε και σε ευρωπαϊκά ερευνητικά καλλιτεχνικά προγράµµατα, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η τελευταία µας παραγωγή βρέθηκε µε σειρά παραστάσεων, µετά το θέατρο Τέχνης της Αθήνας, στο ΤΑΝΚ Θίατερ της Νέας Υόρκης.

Το έργο «Ο Τάφος» του Δ. Χατζή φτιάχτηκε εξαρχής για τα Γιάννενα!
Γιατί πάλι το ίδιο έργο και στα Γιάννενα; Αφού παίχτηκε, και µάλιστα µε επιτυχία, στην Αθήνα…

Γιατί φτιάχτηκε για εδώ! Για τα Γιάννενα.

Πριν τρία χρόνια βρέθηκα στα Γιάννενα, είχε ολοκληρωθεί η Ιόνια οδός, και είχε ήδη επιφέρει πολλές αλλαγές στην πόλη, αλλαγές που µε ξάφνιασαν και µε… ξένισαν.

Επιστρέφοντας στην Αθήνα έπρεπε να ετοιµάσω την πρότασή µου για τις τακτικές επιχορηγήσεις του Υπουργείου Πολιτισµού. Επηρεασµένος από την εικόνα της µικρής µας πόλης, ανέτρεξα στον Δηµήτρη Χατζή γιατί ήθελα να φτιάξω µια παράσταση που να αναφέρεται στο τέλος µιας εποχής. Και από τη συλλογή διηγηµάτων Το Τέλος της Μικρής µας Πόλης επέλεξα το διήγηµα «Ο Τάφος».

Μάλιστα από τότε είχα επικοινωνία µε το Δηµοτικό Περιφερειακό Θέατρο Ιωαννίνων (ΔΗΠΕΘΙ), στο οποίο πρότεινα να ανέβει µε συµπαραγωγή µε την εταιρεία µου. Τελικά πήρα την επιχορήγηση αλλά δεν κατέστη τότε δυνατή η συνεργασία µε το ΔΗΠΕΘΙ. Μάλλον υπήρξε αδιαφορία εκ µέρους του…

Υποχρεώθηκα να ανεβάσω την παράσταση πρώτα στην Αθήνα. Στη συνέχεια, η φήµη της παράστασης προκάλεσε το ενδιαφέρον του τωρινού καλλιτεχνικού διευθυντή του ΔΗΠΕΘΙ κ. Χάρη Πεχλιβανίδη και αποφασίστηκε από το Διοικητικό Συµβούλιο να ανεβάσουµε το ίδιο έργο µε νέα διανοµή και µε ντόπιους καλλιτέχνες, εκτός από έναν.

Η µατιά… «από αλλού» του Δηµήτρη Χατζή

Θεωρώ τον Δηµήτρη Χατζή έναν από τους σπουδαιότερους συγγραφείς της Νεοελληνικής Πεζογραφίας. Πέρα από τη γραφή του θαυµάζω κι αυτή τη µατιά «από αλλού», όπως αναφέρει ο Στέφανος Ροζάνης, δάσκαλός µου, καθηγητής φιλοσοφίας, ο οποίος αλληλογραφούσε µε τον Δηµήτρη Χατζή από την εποχή που και οι δυο γράφανε στην Επιθεώρηση Τέχνης. Αυτή η απόσταση που έχει η µατιά του Χατζή στην αποτύπωση της ελληνικής κοινωνίας είναι που µας επηρέασε στον τρόπο ανεβάσµατος της παράστασης

Κι έτσι, µε την Έλσα Ανδριανού δραµατουργό, και τον Θέµο Σκανδάµη συνθέτη τραγουδοποιό, φτιάξαµε µια παράσταση βασισµένη στην πρακτική του Μπρεχτ. Μια παράσταση, την οποία, χαριτολογώντας µεταξύ µας, την ονοµάζουµε «Μιούζικαλ Φτωχοκοµείου».

Το θέατρο είναι «εφήµερη» τέχνη
Η παράσταση είναι η ίδια µε αυτή των Αθηνών;

Μια παράσταση δεν είναι ποτέ η ίδια, πόσο µάλλον όταν αλλάζει ο θιασός της! Το θέατρο είναι «εφήµερη» τέχνη.

Γεννιόσαστε καβάλα σε έναν τάφο λέει ο Μπέκετ, αυτό είναι το θέατρο. Αν µια παράσταση είναι πάντα η ίδια, είναι νεκρή. Και αυτή είναι η γοητεία του θεάτρου…

Καθοριστική για την παράστασή µας είναι η συµβολή της µουσικής και των τραγουδιών του Σκανδάµη, όπως προανέφερα. Τα τραγούδια είναι ένας ολόκληρος δίσκος και οι στίχοι των τραγουδιών είναι γραµµένοι από κοινού µε την Έλσα Ανδριανού, πολύ σπουδαία στη δουλειά της και σταθερή συνεργάτης µου.

Τι εννοείτε «Το θέατρο είναι «εφήµερη» Τέχνη»;

Όλες οι αναπαραστατικές τέχνες, ο χορός, το θέατρο, η µουσική έχουν τη µαγεία να µην µπορούν να επαναληφθούν και να πεθαίνουν την ίδια στιγµή. Δεν έχει, παραδείγµατος χάριν, καµµία σχέση ένας δίσκος µουσικής µε τη ζωντανή παρουσία της µουσικής και τους συντελεστές της.

Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι απορούν πώς ένας ηθοποιός µαθαίνει τόσα πολλά λόγια, η πραγµατική δυσκολία είναι στο να τα ξεχνά και κάθε µέρα να τα γεννάει από την αρχή σαν να είναι καινούργια!

Η εφήµερη τέχνη του θεάτρου, του χορού της µουσικής, είναι η αδιαµεσολάβητη τέχνη του ερµηνευτή (περφόρµερ). Είναι η τέχνη που πεθαίνει τη στιγµή που γεννιέται, και τίποτα υλικό, απτό, δεν µπορεί ν' αφήσει πίσω της. Μόνο εντυπώσεις και συναισθήµατα. Αδιαµεσολάβητη, γιατί η όποια αποτύπωση τη µετατρέπει αµέσως σε κάτι άλλο. Όχι κατώτερο ή ανώτερο. Άλλο!

Έχει να κάνει αυτό το έργο µε την επικαιρότητα; Με το δικό µας σήµερα;

Η ιστορία είναι γεµάτη από ανακατατάξεις. Επανέρχεται η κυκλικότητα της ιστορίας. Και ο Χατζής εντόπισε το τέλος µιας εποχής, των κοινοτήτων, των χωριών και των πόλεων µετά τις µεταπολεµικές, και εµφυλιακές αλλαγές στην ελληνική κοινωνία.

Εµείς σήµερα βιώνουµε τις αλλαγές µε την επικράτηση του Οικονοµισµού. Καπιταλισµό είχαµε και έχουµε ως οικονοµικό σύστηµα, ο οικονοµισµός είναι η οντολογική προέκταση του καπιταλισµού. Από οικονοµικό σύστηµα µετατράπηκε σε κοσµοείδωλο, τον τρόπο που αντιλαµβανόµαστε την ίδια µας την ύπαρξη. Έχει γίνει πια… φιλοσοφία.

Σαφώς και είναι το έργο επίκαιρο. Όµως οι αλλαγές που επέρχονται σήµερα είναι δοµικές, όπως θα 'λεγε και ο Γιουνγκ Μπιουνγκ Τσουλ Χαν, ο νοτιοοκορεάτης φιλόσοφος, από µια κοινωνία καταπιεστική του πρέπει, έχουµε µετατραπεί σε µια κοινωνία του µπορώ εξίσου καταπιεστική. Της δυνατότητας. Δεν δουλεύουµε γιατί πρέπει, αλλά γιατί µπορούµε. Έτσι, δεν έχουµε έναν ηθικό κανόνα που υπαγορεύει τη συµπεριφορά µας, αλλά έναν κανόνα δυνατοτήτων που κάνει περισσότερο τον άνθρωπο ατοµοκεντρικό ο οποίος χρησιµοποιεί τα ίδια µέσα για το ατοµικό συµφέρον, αλλά µε άλλους κανόνες πια.

Και τέλος είναι η συνειδητοποίηση του τέλους των ουτουπιών, καθώς έχει επικρατήσει η άποψη ότι δεν υπάρχει εναλλακτικός δρόµος.

Υπάρχει;

Υπάρχει. Απλά πρέπει να κατανοήσουµε ότι αυτό έχει να κάνει µε την πίστη σε έναν καλύτερο κόσµο, και όχι στη λογική που οδηγεί στη διεκδίκηση ενός καλύτερου κόσµου, και ότι δεν είναι λογική συνέπεια η πτώση του Καπιταλισµού αλλά πρέπει να πιστέψουµε στην αλλαγή.

Επόµενα σχέδια;

Προγραµµατίζουµε πρεµιέρα για τα τέλη Οκτωβρίου µε το έργο του Έντουαρτ Άλµπι Ποιος φοβάται την Βιρτζίνια Γουλφ;

Έργα που ανεβάσατε κατά τη σκηνοθετική σας πορεία;

«Η Μπέµπα», του Δ. Τσεκούρα. «Η Μαρκησία ντε Σαντ», του Γιούκιο Μίσιµο. «Τα µάγια της Πεταλούδας», του Φ. Γκ. Λόρκα. «Η φθορά», του Δ. Τσεκούρα. «Τερµατικός Σταθµός», του Κ. Τζαµιώτη. «Μια εξαιρετικά απλή δουλειά», του Κ. Τζαµιώτη. «Εξόριστοι εις Αθήνας», του Αρκάδιου Λευκού. «Το Δένδρο που αγαπούσε», της Οµάδας ΒΙΔΑ. «Ο Πύργος», του Φραντς Κάφκα. «Ο Τάφος», από το βιβλίο του Δηµήτρη Χατζή Το τέλος της µικρής µας πόλης.

Τα Θέατρα πρέπει να είναι Περιφερειακά!
Μπορούµε να πούµε ότι το Δηµοτικό µας Θέατρο, τα τελευταία χρόνια, βρίσκεται σε µια κόπωση;

Οι συνθήκες τόσο στα Γιάννενα όσο και στα υπόλοιπα Δηµοτικά Περιφερειακά Θέατρα είναι άσχηµες. Υπάρχει ελλιπής χρηµατοδότηση από το Υπουργείο Πολιτισµού, τους Δήµους και την Περιφέρεια. Θα έπρεπε στην πραγµατικότητα να είναι περιφερειακά, δηλαδή να έχουν τη δύναµη και τη δυναµική να καλύπτουν όλη την περιφέρεια, και όχι να είναι επαρχιακά µαγαζάκια του κάθε Δήµου. Δεν το λέω µόνο εγώ, είναι θέση και πρόταση πολλών ανθρώπων του θεάτρου και καλλιτεχνικών ενώσεων.

Με την ευκαιρία να σας πω ότι τυχαίνει να είµαι µέλος του Διοικητικού Συµβουλίου της Ένωσης των εκτός σκηνής Επαγγελµατιών Καλλιτεχνών, εκτός δηλαδή των ηθοποιών, και ο τοµέας ευθύνης µου, από την πλευρά του Συµβουλίου, είναι τα ΔΗΠΕΘΕ και τα κρατικά θέατρα.

Και τι προτείνει η ένωσή σας;

Επικρατεί η άποψη ότι τα ΔΗΠΕΘΕ, για να είναι βιώσιµα, πρέπει να συγκροτούν έναν µεγάλο οργανισµό ανά Περιφέρεια. Να έχουν υψηλότερη χρηµατοδότηση από το Υπουργείο Πολιτισµού, επάρκεια προσωπικού, και να µπορούν να επεκτείνουν τη δράση τους, παράδειγµα, λειτουργώντας επαγγελµατικές σχολές θεάτρου δηµόσιου χαρακτήρα. Η εµπειρία µου από το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, όπου δίδαξα στη σχολή τρία χρόνια, µου έδειξε πόσο πολύ αλλάζει ένα θέατρο όταν λειτουργεί στους κόλπους του µια τέτοια σχολή!

Το ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων δεν έχει ούτε έναν µόνιµο ηλεκτρολόγο, ούτε άλλον κανέναν τεχνικό, φροντιστή, ηχολήπτη κ.λπ. Η Κοζάνη, που είναι το ένα τρίτο σε πληθυσµό από τα Γιάννενα, διαθέτει τρεις ηλεκτρολόγους, καθώς και προσωπικό, ώστε να µπορεί το θέατρο να λειτουργεί… αξιοπρεπώς.

Πώς να λειτουργήσει ένα θέατρο, που διαθέτει µόνο την αίθουσα, την πρόεδρο, τον διευθυντή, και µερικούς διοικητικούς υπαλλήλους; Ο µοναδικός φροντιστής ετοιµάζεται να συνταξιοδοτηθεί και η υπεύθυνη βεστιαρίου είναι µε τετράµηνη σύµβαση. Θα χρειαστεί να κάνουµε ολόκληρη συνέντευξη για τη σωστή λειτουργία τού θεάτρου της «µικρής µας πόλης», που παραέγινε µεγάλη πια!

Συντελεστές της παράστασης
Διασκευή κειμένου: Έλσα Ανδριανού
Σκηνοθεσία – Σκηνογραφία: Ορέστης Τάτσης
Τραγούδια – Μουσική Σύνθεση – Μουσικός επί σκηνής: Λαγδάς Βασίλης
Κουστούμια: Κωνσταντίνος Ζαμάνης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Άννα Μπατιούκ
Παίζουν (με αλφαβητική σειρά): Στάθης Κόκκορης, Γιάννης Κοντός, Γιάννης Κοτσαρίνης, Άρης Τσαμπαλίκας, Αντώνης Χρήστου.

Η πρεμιέρα του έργου είναι στις 19 Ιουλίου στο υπαίθριο θέατρο της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών.

ΠΗΓΗ:  www.agon.gr